Toegang tot innovatieve geneesmiddelen vertraagd: NFK komt in actie

Per jaar worden zo’n zeventig nieuwe behandelingen met geneesmiddelen voor de behandeling van kankerpatiënten tot de markt toegelaten. Dat is goed nieuws voor patiënten, maar de hoge prijzen van deze middelen vormen een bedreiging voor de betaalbaarheid van de zorg. Wij zetten ons in voor lagere prijzen. We maken ons ook sterk voor meer transparantie en meer snelheid in de procedures die nu gebruikt worden om middelen in het verzekerde pakket te krijgen. De open instroom van geneesmiddelen (toelaten in het basispakket zonder extra beoordeling) – en daarmee een snelle toegang voor patiënten - moet zo veel mogelijk beschermd blijven.

Overheidsinstanties zoals het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en het Zorginstituut Nederland of zorgverzekeraars beoordelen de meerwaarde van sommige middelen en voeren prijsonderhandelingen met de fabrikanten. Dit is terecht, want de prijzen zijn soms buitensporig hoog en voor sommige middelen geldt dat de meerwaarde nog niet volledig bewezen is. De uitgaven aan dure geneesmiddelen bedroegen in 2019 2,4 miljard euro, prijsonderhandelingen hebben in 2019 bijna een half miljard euro opgeleverd. De besparing is dus beduidend.

Maatschappelijke impact hoge prijs geneesmiddelen

In het publieke debat lijkt de farmaceutische industrie niet altijd stil te staan bij de maatschappelijke impact van de hoge prijzen. De Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen (VIG) blijft de hoge kosten verdedigen met het argument van de hoge ontwikkelkosten. Na aftrek van alle kosten blijft er in geen enkele bedrijfstak echter zoveel winst over als in de farmaceutische industrie.

De hoge prijzen van geneesmiddelen leiden tot allerlei extra beoordelingsstappen en prijsonderhandelingen in veel Europese landen. De toegang voor patiënten wordt daardoor vertraagd en zo wordt de patiënt de dupe van de hoge prijzen.

Diverse landen in Europa vormen hun eigen beleid op het gebied van beoordeling en prijsonderhandeling en dat leidt tot kortere of langere wachttijd totdat patiënten toegang hebben tot geneesmiddelen. Meer gezamenlijk optrekken van de landen zou kunnen helpen de verschillen te verkleinen.

In Nederland worden ziekenhuisgeneesmiddelen in principe zonder verdere beoordeling toegelaten tot het basispakket, maar onder druk van de stijgende kosten worden steeds meer middelen aan een extra beoordelingsstap en prijsonderhandelingen onderworpen onder andere in de zogenaamde sluis. Soms zijn procedures niet transparant of duren erg lang. Het evenwicht tussen betaalbaarheid en toegankelijkheid komt hiermee in het gedrang.

Oproep farmaceutische industrie

Wij roepen de farmaceutische industrie op een andere berekening van de prijs voor nieuwe middelen toe te passen die niet gericht is op winstmaximalisatie. Professor Carin Uyl heeft hier in 2018 een model voor gepresenteerd en meer recent heeft ook de International Association for Mutual Benefit Societies een vergelijkbaar voorstel gedaan. Farmaceutische bedrijven blijken namelijk best bereid om hun prijzen te verlagen als ze onder druk worden gezet door de overheid, maar dan is er al flink tijd verstreken sinds markttoelating.

Wij vragen de industrie om haar verantwoordelijkheid te nemen voor maatschappelijk verantwoorde prijzen.

Oproep VWS, ZINL en zorgverzekeraars

De procedures van beoordeling en onderhandeling voor opname in het pakket blijven voorlopig helaas nodig. Een deel van de nieuwe middelen komt nog wel automatisch in het pakket, maar dit deel dreigt steeds kleiner te worden. Dit gaat in tegen het Nederlandse principe van open instroom en vraagt een meer ingrijpende discussie.

De procedures zijn in een aantal gevallen transparant en in redelijk tempo, maar soms zijn deze ondoorzichtig of duren veel te lang.

Wij roepen de beoordelende partijen op om:

• Tijdig discussie te voeren over systeemveranderingen;
• Eerder na te denken over de strategie of methodes van beoordelen en vergoeden van nieuwe typen geneesmiddelen (bijv. geneesmiddelen die voorgeschreven worden op basis van het voorkomen van een mutatie in plaats van op basis van het orgaan waar de tumor zich bevindt, of cel- en gentherapie);
• Snel een start te maken met het ontwikkelen van een kader voor ziektebrede beoordeling per tumorsoort in plaats van te kijken naar een beoordeling per geneesmiddel in een bepaald stadium;
• Beter gebruik te maken van de horizonscan en tijdiger te besluiten welke middelen al dan niet voor beoordeling en onderhandeling in aanmerking komen. En vervolgens transparant te maken welke middelen waar beoordeeld worden;
• Waar relevant eerder te beginnen met overleg met de beroepsgroep en patiënten over gepast gebruik, de mogelijke beperking van het gebruik van middelen in expertcentra;
• Een lijst te publiceren van middelen die een add-on code hebben en vergoed worden door de zorgverzekeraars.

Tot slot, ook nadat de vergoeding geregeld is kan het nog even duren voordat patiënten daadwerkelijk toegang tot een middel krijgen omdat er binnen de ziekenhuizen nog van alles geregeld moet worden. Deze laatste vertraging kan zeker voorkomen worden door deze zaken te regelen terwijl de prijsonderhandelingen plaats vinden.

NFK heeft bovenstaande oproepen eerder gedaan tijdens verschillende overleggen met de belangrijke partijen. Wij gaan nu direct het gesprek aan met VWS, ZINL en de zorgverzekeraars en we roepen hen op om samen met ons hier nu echt mee aan de slag te gaan.

In de media